Sztandar – Tobie Polsko
Sztandar ten jest pięknym i wymownym symbolem śląskiego zrywu niepodległościowego, wyrazem patriotyzmu i tęsknoty Ślązaków za ojczyzną. Jest on tym cenniejszy, że Ślązacy od 1919 roku przez trzy lata po trzykroć mówili „Tobie Polsko ” składając w kolejnych powstaniach realną, nie symboliczną daninę krwi i poświęcenia dla Ojczyzny, dla Polski. „Tobie Polsko ” - to także przekaz uniwersalny, bo patriotyzm i oddania ojczyźnie są jednymi z podstawowych przejawów ludzkiej godności, bez której człowiek przestaje być człowiekiem. Dobitnie i pięknie wyraził tę myśl nasz narodowy wieszcz Cyprian Kamil Norwid, który w poemacie „Garstka piasku” napisał - „Wiedz, że to przez tradycję wyróżniony jest majestat człowieka od zwierząt polnych, a ten, co od sumienia historii się oderwał, dziczeje na wyspie oddalonej i powoli w zwierzę zamienia się”.
Historia sztandaru „Tobie Polsko”
Sztandar „Tobie Polsko” służył społeczności wsi Osiek w pow. strzeleckim, której mieszkańcy nieśli go
w pochodzie patriotycznym 2 maja 1920 roku do sąsiedniej parafii w Rozmierzy. Oryginalny sztandar o wymiarach 192 cm x 83 cm, wykonany został w pracowni przy redakcji „Katolika” w Bytomiu. Postanowienia Traktatu wersalskiego z 1919 r. o przeprowadzeniu plebiscytu na Górnym Śląsku wyłączały obszar plebiscytowy z państwa niemieckiego i poddawały go pokojowej okupacji wojsk alianckich. Decyzja ta umożliwiła Polakom legalne demonstrowanie swoich dążeń i używanie symboli narodowych. Najliczniejsze pochody odbyły się w Katowicach i Zabrzu (po 70 tys. uczestników), Rybniku (48 tys.), Bytomiu, Gliwicach i Tarnowskich Górach (po 30 tys.), Raciborzu (20 tys.) oraz Pszczynie (15 tys.). Ludność wiejska świętowała w ten sposób, że po rannych nabożeństwach w kościele formowano pochody do sąsiednich większych miejscowości. W 1968 r. Sztandar został zakupiony do zbiorów Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Świętej Anny od uczestnika wszystkich trzech powstań śląskich Alojzego Szulca. Prosta forma oraz bardzo wymowne hasło sztandaru sprawiły, że jego wizerunek urósł niemalże do rangi symbolu wydarzeń, jakie rozgrywały się na Górnym Śląsku w latach 1919-1921. Po podziale Górnego Śląska Alojzy Szulc, aktywny działacz narodowy do 1929 roku przebywał na terenie Polski, po czym wrócił do rodzinnej miejscowości, która pozostała po stronie niemieckiej. W czasie II wojny światowej był poszukiwany przez Gestapo i musiał się ukrywać, przechowując z narażeniem życia także sztandar będący dziś ozdobą zbiorów Muzeum Czynu Powstańczego.
Powstania śląskie, ich geneza i znaczenie
Powstania śląskie to trzy konflikty zbrojne, które miały miejsce na Górnym Śląsku w latach 1919–1921 między ludnością polską i niemiecką. Odbyły się one w okresie formowania się granic Państwa Polskiego, po zakończeniu I wojny światowej i już po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r,
I powstanie śląskie – od 16 sierpnia do 24 sierpnia 1919 r.
II powstanie śląskie – od 19/20 sierpnia do 25 sierpnia 1920 r.
III powstanie śląskie – od 2/3 maja do 5 lipca 1921 r.
Plebiscyt na Górnym Śląsku przeprowadzono 20 marca 1921 i nie wypadł on pomyślnie dla strony polskiej, ponieważ większość ludności (59,6%) opowiedziała się za Niemcami. Stało się tak za przyczyną dopuszczenia do głosowania Górnoślązaków mieszkających poza granicami Śląska i ich głosy zadecydowały o wyniku. Poza tym złamany został zapis art. 88 traktatu, według którego głosowanie miało być obliczane gminami. Przyjęto niekorzystny dla Polski podział obszaru plebiscytowego, według większości w powiatach. W konsekwencji tych niekorzystnych głosowań plebiscytowych w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. wybuchło III powstanie śląskie, którego celem była poprawa niepomyślnych dla Polaków rozstrzygnięć. Powstanie to było największym zrywem powstańczym Ślązaków w XX w.
Znaczenie powstań śląskich
Dla państw zachodnich powstania śląskie były drobnym, peryferyjnym konfliktem na pograniczu
polsko-niemieckim, wykorzystywanym w ich wewnętrznej rywalizacji i knowaniach. Dla Ślązaków powstania były walką o godność, ludzką i narodową, godność przez wieki poniewieraną i poniżaną przez niemieckiego zaborcę. Były też wyrazem tęsknoty za Polską - Ojczyzną, tęsknoty wyrytej w sercach śląskiego ludu pokoleniowym przekazem, jego piękną prastarą mową, tradycją i wiarą katolicką.
Dla Polski powstania były racją stanu, ponieważ dotyczyły nie tylko przyszłości Górnego Śląska, ale przyszłość II Rzeczypospolitej, która bez zasobnego Śląska, bogatej Wielkopolski, Kresów i dostępu do Morza Bałtyckiego, byłaby tylko kadłubkiem państwa, bez politycznego znaczenia i potencjału rozwojowego.
Trzy lata po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w 1922 r. podpisano w Genewie konwencję w sprawie Śląska. Po wojnie z Ukrainą i wojnie polsko-bolszewickiej zakończył się zasadniczy proces kształtowania się granic II Rzeczypospolitej. Pod względem gospodarczym konwencja była korzystna dla naszego kraju. W granicach Polski pozostało 50% hut i 76% kopalń węgla, a obszar przyznany Polsce powiększony został do ok. 1/2 spornego terytorium.
